Tiệt trùng khay nhựa định hình bằng phương pháp nào?

Vì sao cần tiệt trùng khay nhựa định hình đúng cách

Khay nhựa định hình khi dùng trong thực phẩm, y tế bắt buộc phải được tiệt trùng để đảm bảo sạch khuẩn và an toàn cho người sử dụng. Nếu chọn loại khay không phù hợp hoặc tiệt trùng sai cách, khay có thể bị cong vênh, chảy nhựa, phát tán chất độc hại vào thực phẩm. Đặc biệt, mỗi chất liệu khay sẽ chịu nhiệt khác nhau: khay nhựa PP chịu được tiệt trùng nhiệt cao, còn khay PET chỉ phù hợp với tiệt trùng nhẹ.

Tiệt trùng khay nhựa định hình giúp loại bỏ vi khuẩn, nấm mốc, mầm bệnh tồn dư từ quá trình sản xuất và đóng gói. Đây là quy trình không thể thiếu trong các ngành yêu cầu vô trùng như y tế, đóng gói thực phẩm, mỹ phẩm, điện tử. Ngược lại, nếu chủ quan hoặc sai quy trình, doanh nghiệp có nguy cơ bị thu hồi sản phẩm, mất uy tín, thậm chí bị xử phạt theo quy định an toàn thực phẩm.

Điều kiện vật liệu và công cụ cần chuẩn bị

Khác với các vật liệu như inox hoặc thủy tinh, nhựa định hình có giới hạn nhiệt độ riêng. Trước khi thực hiện tiệt trùng khay nhựa định hình, người vận hành cần nắm rõ các yếu tố sau:

1. Loại nhựa sử dụng: Khay PP (polypropylene) chịu nhiệt đến ~120°C là loại phổ biến. PET, PS dễ biến dạng nếu trên 80°C.
2. Hình dạng khay: Cấu trúc mỏng, có nắp hay không sẽ ảnh hưởng đến phương pháp tiệt trùng phù hợp.
3. Dụng cụ cần thiết:

• Tủ hấp hơi nước (autoclave) hoặc tủ sấy khô
• Hóa chất sát khuẩn chuyên dụng (ethanol, NaOCl, H2O2…)
• Thiết bị bảo hộ cá nhân (găng tay, khẩu trang, kính chắn)

1. Môi trường thao tác: Nên thực hiện trong khu vực sạch, thông thoáng, tránh nhiễm chéo.

Ngoài ra, cần kiểm tra độ sạch bề mặt khay trước khi tiệt trùng. Không nên tiệt trùng khay còn dính thực phẩm, bụi hoặc dầu vì điều này ảnh hưởng hiệu quả khử khuẩn.

Các phương pháp tiệt trùng khay nhựa định hình

Mỗi phương pháp tiệt trùng tiệt trùng khay nhựa định hình đều có ưu – nhược điểm riêng, phụ thuộc vào chất liệu khay, thiết bị sẵn có và yêu cầu vô trùng. Dưới đây là 4 phương pháp phổ biến nhất.

Tiệt trùng bằng hơi nước áp lực (autoclave)

Đây là phương pháp hiệu quả cao, thường dùng trong y tế và thực phẩm. Khay nhựa được đặt trong buồng hấp ở nhiệt độ 121°C – 134°C, thời gian 15–30 phút.

• Mục tiêu: Diệt vi khuẩn, virus, bào tử.
• Lưu ý: Chỉ dùng cho nhựa chịu nhiệt cao (như PP). Khay PET sẽ biến dạng.
• Mẹo: Đặt khay cách đều, không chồng lên nhau để hơi tiếp xúc đều.

Tiệt trùng bằng nhiệt khô (tủ sấy)

Phù hợp với khay chịu nhiệt, sử dụng trong môi trường không có thiết bị hấp.

• Nhiệt độ: 140–160°C trong 1–2 giờ.
• Ưu điểm: Không tạo ẩm, khay khô ráo sau tiệt trùng.
• Nhược điểm: Không dùng cho khay dễ biến dạng, tốn điện năng.

Tiệt trùng bằng hóa chất sát khuẩn

Thường dùng trong phòng sạch hoặc nơi cần xử lý số lượng lớn, khay không chịu nhiệt.

• Dung dịch thường dùng: Ethanol 70%, NaOCl 0.05–0.1%, H2O2.
• Cách làm: Nhúng toàn bộ khay hoặc phun sương, để khô tự nhiên.
• Lưu ý: Phải tráng lại bằng nước RO nếu khay dùng cho thực phẩm.

Tiệt trùng bằng tia UV hoặc khí plasma

Phương pháp hiện đại, dùng cho sản phẩm nhạy cảm hoặc trong dây chuyền tự động.

• Hiệu quả: Diệt vi sinh bề mặt tốt, không ảnh hưởng hình dạng.
• Ứng dụng: Công nghiệp thực phẩm đóng gói tự động.
• Nhược điểm: Chi phí đầu tư cao, không xử lý được mặt khuất.

Lỗi thường gặp và cảnh báo cần lưu ý

Một số sai lầm phổ biến trong tiệt trùng khay nhựa định hình có thể làm mất toàn bộ hiệu quả khử khuẩn hoặc gây hư hỏng sản phẩm:

• Dùng sai nhiệt độ: Quá cao gây chảy, biến dạng; quá thấp không diệt được bào tử.
• Không làm sạch trước khi tiệt trùng: Dầu mỡ, bụi bẩn làm cản trở tác động của hơi nước hoặc hóa chất.
• Xếp khay quá dày khi hấp: Hơi nước không lan tỏa đều, tạo điểm chết.
• Sử dụng lại hóa chất quá mức: Hóa chất yếu hiệu quả sau vài lần sử dụng.
• Không kiểm tra vật liệu trước: Một số loại nhựa có chứa phụ gia độc nếu đun nóng.

Đặc biệt lưu ý không tiệt trùng khay bằng cồn trong môi trường kín, tránh nguy cơ cháy nổ.

Cách nhận biết tiệt trùng đạt chuẩn

Sau khi thực hiện tiệt trùng khay nhựa định hình, cần kiểm tra các yếu tố sau để đảm bảo hiệu quả:

• Bề mặt sạch, không đọng hơi nước: Đối với phương pháp hấp hoặc phun hóa chất.
• Không biến dạng, không đổi màu: Đặc biệt với khay mỏng.
• Không có mùi hóa chất còn sót: Đảm bảo đã bay hơi hoặc được tráng sạch.
• Kiểm tra test vi sinh (nếu cần): Dùng giấy chỉ thị, tăm bông kiểm tra bề mặt.
• So sánh khay trước và sau: Về độ đàn hồi, màu sắc, độ chắc chắn.

Trong môi trường sản xuất lớn, việc đo lường nên được thực hiện định kỳ bằng bộ kiểm nghiệm ATP hoặc chỉ thị sinh học.

Nên chọn phương pháp tiệt trùng nào cho từng loại khay?

Không có phương pháp tiệt trùng khay nhựa định hình nào “tốt nhất tuyệt đối” cho mọi loại khay mà phải dựa vào điều kiện thực tế. Dưới đây là gợi ý lựa chọn phù hợp:

Nếu cần tái sử dụng khay nhiều lần, nên ưu tiên nhựa PP và đầu tư tủ hấp tiêu chuẩn y tế để đảm bảo hiệu quả dài hạn.

Khi tiệt trùng khay nhựa định hình đúng phương pháp không chỉ đảm bảo vệ sinh mà còn duy trì tính năng và độ bền vật liệu. Tùy theo loại nhựa và điều kiện sử dụng, bạn có thể chọn hơi nước, nhiệt khô, hóa chất hay UV. Đừng quên kiểm tra kỹ vật liệu trước khi xử lý để tránh rủi ro không đáng có. Hãy bắt đầu xây dựng quy trình tiệt trùng chuyên nghiệp từ hôm nay để đảm bảo an toàn dài hạn.