• Du lịch
  • Di tích Đền Kê Thượng, Kê Hạ, Miếu Sơn ở Ninh Bình

Di tích Đền Kê Thượng, Kê Hạ, Miếu Sơn ở Ninh Bình

Tiếp Thị Sài Gòn - Ninh Vân là xã miền núi nằm ở phía nam huyện Hoa Lư có diện tích tự nhiên trên 1.400 ha. Trên địa bàn xã Ninh Vân có 2 tôn giáo chính là Phật giáo và Đạo công giáo. Có trên 30 cơ sở, công trình thờ tự tín ngưỡng, tôn giáo, một trong số đó có quần thể đền thờ Tam Thôn: Đền Kê Thượng, Kê Hạ và Miễu Sơn.

Đền Kê Thượng từ (Đền Chính) toạ lạc dưới chân núi Kim Kê (Con Gà Vàng) thuộc địa bàn thôn Côn Lăng Thượng, thờ vọng Hùng Vương Quốc Tổ và Đức Tản Viên Sơn Thánh.

Đền Kê Hạ từ toạ lạc dưới chân núi Duy Sơn (Núi Dậm), thuộc địa bàn thôn Côn Lăng Hạ, thờ Bà Nguyệt Nga Công Chúa tương truyền là con gái vua Hùng.

Đền Miễu Sơn toạ lạc dưới chân núi Miễu (Núi Đồng Đọ), thờ Tam vị Đức Ông. Đó là Tản Viên, Cao Sơn, Quý Minh là những vị tướng của vua Hùng.

Tuy không có bia ký, sách vở ghi chép lại thời gian xây dựng, nhưng căn cứ vào đạo sắc phong thần sớm nhất có Niên hiệu Hoàng Định thứ hai, tức Lê kính Tông (1602) thì quần thể này đã được xây dựng cách đây trên 400 năm.

Quần thể Đền Tam thôn có ba quả núi độc lập. Hai quả núi có hình như hai con gà khổng lồ, nhân dân địa phương gọi là Kim Kê (Gà vàng). Một quả ở làng Côn Lăng Thượng gọi là Kê Thượng. Một quả ở làng Côn Lăng Hạ gọi là Kê Hạ. Còn Miễu Sơn thuộc làng Phú Lăng có hình một con sư tử lớn. Dưới chân ba quả núi có ba ngôi đền gọi là đền Kê Thượng, Kê Hạ và Miễu Sơn. Đây là một cụm kiến trúc bằng đá, lộ thiên không có mái. Cả ba ngôi đền đều tựa lưng vào núi. Phía trước đền có một giếng nước lớn là nơi tụ thủy. Bên cạnh giếng của đền Kê Hạ còn có “vết chân thần” in vào một phiến đá, nhân dân địa phương cho là thần đã giáng trần. Cổng đền được tạo bởi bốn cột đồng trụ bằng đá. Hai bên tường đá, có hai bàn đá để sửa lễ ở giữa có một nhang án đá được chạm trổ Tứ linh, Tứ quý. Cụm kiến trúc Kê Thượng, Kê Hạ, Miễu Sơn gắn liến với nghề chạm khắc đá ở thôn Côn Lăng. Đây là những tác phẩm của các ông tổ đến đây lập làng. Đến đây thấy núi non, trùng điệp, các cụ đã tụ lại, lập ra làng Côn Lăng. Họ đã làm các ngôi đền thờ Thành Hoàng và đã thể hiện tài năng của mình bằng những ngôi đền đá. Từ cổng, tường, cột trụ, bàn thờ, bát hương cuốn thư, con rồng, con hổ ... đều bằng đá.

Hội đền Kê Thượng, Kê Hạ, Miễu Sơn gắn lền với Tản Viên, Cao Sơn, Quý Minh là những vị tướng của vua Hùng và Nguyệt Nga công chúa (tương truyền là con gái vua Hùng). Việc thờ cúng gắn liền với tục “cấm trống”, “động trống” và tục lệ cỗ chay vào đầu xuân cả làng Côn Lăng.

Tương truyền, một lần Tản Viên Sơn Thánh và Quý Minh cầm quân đi đánh giặc, bị quân Thực vây kín. Hai ông cho người vào chùa Kim Kê để Lễ Phật, cầu mưu. Đêm đó, Tản Viên Sơn Thánh được Phật bảo cho mưu cao. Ông cho quân sĩ ăn Tết đàng hoàng. Từ mùng 3 tết nguyên đán, tất cả đều im bặt tiếng trống, ngả cờ, đóng chặt cửa thành, không ra vào nữa. Quân Thục cho là quân của Sơn Thánh ăn Tết, rồi nhớ nhà sinh ra chán nản, trễ nải việc quân. Từ đó, quân Thục cũng chủ quan. Bỗng nhiên, đúng 12 giờ đêm ngày 10 tháng giêng, Tản Viên cho quân trống rong cờ mở, nhất tề xông ra. Quân Thục không kịp trở tay, bị đánh tan tành. Tản Viên hộ quân, khao thưởng. Từ đó, ở đền thờ Tản Viên có tục “cấm trống” từ mồng 3 đến mồng 10 tháng giêng và lễ “động trống” vào giữa đêm mồng 10. Mỗi kỳ lễ hội hàng năm, bao giờ cũng có một lễ chay để cúng Phật tại chùa Kim Kê và ngày mồng 10 tháng giêng, mỗi khi ở đền nổi 3 hồi trống mở đầu lễ hội, thì ở chùa cũng nổi 3 hồi trống.

Hội đền Kê Thượng, Kê Hạ, Miễu Sơn tưởng nhớ các vị tướng thời Hùng Vương, một hình thức nhớ về cội nguồn dân tộc.

Sự linh thiêng của ba ngôi đền này cũng được nhân dân thường truyền tụng. Hiện nay, cả ba ngôi đền Thượng Kê từ, Hạ Kê từ, Miễu Sơn còn lưu giữ 42 đạo sắc phong Thần của các triều đại. Ngày 10 tháng 03 hàng năm, nhân ngày Giỗ Tổ Các Vua Hùng thì nhân dân mở hội và trở thành ngày hội truyền thống của ba thôn nên gọi là Hội Tam Thôn.

Với giá trị về lịch sử cũng như giá trị về văn hoá, năm 1997 Bộ Văn hóa - Thông tin, các cấp có thẩm quyền đã tiến hành nghiên cứu, thẩm định. Ngày 28 tháng 02 năm 1997, Bộ Văn hoá - Thông tin đã ra quyết định số 423 QĐ/ BVHTT công nhận quần thể đền thờ gồm Thượng Kê từ, Hạ Kê từ và Miễu Sơn là Di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia.